مرگ، بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی انسان است و هر فردی در طول عمر خود با فقدان عزیزان مواجه می‌شود. یکی از چالش‌های اساسی پس از این رخداد غم‌انگیز، کنار آمدن با غم و سوگ است. در این میان، موسیقی در مراسم درگذشت به عنوان یکی از راهکارهای سنتی و در عین حال علمی برای تسکین آلام بازماندگان شناخته می‌شود. موسیقی می‌تواند احساسات پیچیده را بازتاب دهد، فضای مراسم را با احترام و آرامش همراه سازد و نوعی همدلی جمعی ایجاد کند.
موسیقی؛ زبان مشترک احساسات در غم
موسیقی زبان بی‌کلامی است که می‌تواند عمیق‌ترین احساسات را بیان کند. موسیقی سوگ یا سوگواره، از دیرباز در فرهنگ‌های مختلف برای بیان اندوه و همدلی با بازماندگان استفاده می‌شده است. نواهای آرام، آوازهای حزین و سازهای خاص مانند نی، دف یا سنتور، می‌توانند فضای مراسم را از خشکی و سکوت به حالتی معنوی و انسانی تبدیل کنند.
در فرهنگ ایرانی نیز موسیقی بخشی از آیین‌های سوگواری بوده است. چه در مراسم عرفانی و چه در مراسم محلی، نغمه‌های خاصی برای یادبود متوفی نواخته می‌شود که نه‌تنها احترام به درگذشته را نشان می‌دهد، بلکه به آرامش روانی بازماندگان کمک می‌کند.
تأثیر علمی موسیقی بر روان انسان
بر اساس تحقیقات روانشناسی، گوش دادن به موسیقی می‌تواند سطح کورتیزول (هورمون استرس) را در بدن کاهش دهد. موسیقی ملایم و آرام‌بخش، سیستم عصبی پاراسمپاتیک را فعال می‌کند که وظیفه آرام‌سازی بدن و ذهن را دارد. در مراسم درگذشت، این آرامش روانی می‌تواند از شوک اولیه مرگ، اضطراب و افسردگی در بازماندگان بکاهد.
موسیقی در مراسم ختم، حتی اگر برای لحظاتی کوتاه باشد، می‌تواند مکانی برای تخلیه احساسی فراهم کند. افراد ممکن است با شنیدن یک آواز حزین، گریه کنند یا با نغمه‌ای آشنا به یاد خاطرات خوش گذشته بیفتند. این واکنش‌های احساسی، بخشی از روند سالم سوگواری هستند و به التیام تدریجی کمک می‌کنند.
ایجاد پیوند جمعی از طریق موسیقی
یکی از جنبه‌های مهم مراسم درگذشت، ایجاد حس همدلی و پیوند میان بازماندگان و شرکت‌کنندگان است. موسیقی می‌تواند نقش مهمی در این همبستگی جمعی ایفا کند. وقتی همه در یک مراسم، به یک نغمه گوش می‌دهند یا آوازی مشترک را زمزمه می‌کنند، نوعی انسجام عاطفی شکل می‌گیرد که غم را قابل تحمل‌تر می‌سازد.
در بسیاری از فرهنگ‌ها، موسیقی نه‌تنها به‌عنوان ابزاری برای ابراز سوگ، بلکه برای ایجاد احساس تعلق و پشتیبانی روانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این موضوع در فرهنگ ایرانی نیز کاملاً مشهود است؛ آوازهای سنتی یا اشعار حافظ و مولانا که با موسیقی همراه می‌شوند، فضایی از معنویت، صبر و امید به بازماندگان القا می‌کنند.
انتخاب موسیقی مناسب در مراسم درگذشت
نکته مهم در استفاده از موسیقی در مراسم درگذشت، انتخاب آگاهانه‌ی قطعات و سبک‌ها است. موسیقی باید با شأن و فضای مراسم همخوانی داشته باشد. برخی خانواده‌ها ترجیح می‌دهند موسیقی زنده با سازهای سنتی مانند نی یا دف اجرا شود، در حالی که برخی دیگر، از قطعات آماده و ضبط‌شده استفاده می‌کنند.
در انتخاب موسیقی باید به ویژگی‌های فرد متوفی نیز توجه شود. اگر فردی علاقه‌مند به سبک خاصی از موسیقی بوده یا قطعه خاصی را دوست داشته، استفاده از آن می‌تواند یادبودی شخصی و احساسی برای او باشد. همچنین، آثاری که مضامین امید، صبر یا معنویت دارند، بیشتر توصیه می‌شوند.
موسیقی و بازسازی روانی بازماندگان
پس از پایان مراسم، بازماندگان با خلأ بزرگی مواجه هستند. برخی از آن‌ها به‌طور طبیعی به موسیقی پناه می‌برند تا احساسات خود را ابراز کنند. شنیدن مجدد قطعاتی که در مراسم اجرا شده، می‌تواند نوعی پیوستگی با خاطره فرد متوفی ایجاد کند.
مطالعات روان‌درمانی نشان داده‌اند که موسیقی درمانی، یکی از مؤثرترین روش‌ها در فرآیند سوگواری است. استفاده از موسیقی نه‌تنها در مراسم درگذشت، بلکه در روزها و هفته‌های بعد نیز می‌تواند در فرآیند بازسازی روانی کمک‌کننده باشد.
نتیجه‌گیری
موسیقی در مراسم درگذشت صرفاً یک ابزار هنری نیست، بلکه پلی است میان غم و تسکین، یاد و آرامش. این زبان بی‌کلام، می‌تواند فضایی سرشار از احساس، احترام و همدلی در مراسم سوگواری ایجاد کند و به بازماندگان کمک کند تا با اندوه خود روبه‌رو شوند، آن را بپذیرند و آرام آرام با آن کنار بیایند.
در جهانی که همه‌چیز به‌سرعت در حال حرکت است، موسیقی می‌تواند لحظه‌ای توقف، تفکر و تأمل در دل‌های داغ‌دیده ایجاد کند. اگرچه هیچ چیزی نمی‌تواند جای خالی یک عزیز را پر کند، اما نغمه‌ای آرام، می‌تواند تسلی‌بخش دل‌هایی باشد که از درد فقدان لبریزند.
گروه موسیقی دل‌آوا
شماره تماس: ۰۹۱۲۸۹۴۵۱۷۸ نوری
